Ο φωτογράφος Γιάννης Ψιλάκης: “το ταξίδι ενός ανθρωπιστή”
Ο φωτογράφος Γιάννης Ψιλάκης: “το ταξίδι ενός ανθρωπιστή”
Esse Eja - photo by Yannis Psilakis - ©All rights reserved
Γιάννης Ψιλάκης: φωτογράφος; μουσικός; μελετητής; ταξιδιώτης; ρεπόρτερ; επαναστάτης; περιηγητής; ανθρωπιστής;
Τι απ’ όλα αυτά μπορεί να τον χαρακτηρίζει και να τον καθιστά έναν από τους πιο πολύπλευρους και χαρισματικούς ανθρώπους;
Παρακολουθώντας τη ζωή του τα τελευταία χρόνια και με την ευκαιρία της έκδοσης “Γιάννης Ψιλάκης – Ο κόσμος είναι Ένας”, θα αναφερθώ σε εκείνα τα στοιχεία που κάνουν κατά τη γνώμη μου το έργο του αληθινό, ειλικρινές και ακέραιο. Η μονογραφία “Ο Κόσμος είναι Ένας” περιλαμβάνει εξαιρετικά υψηλής ποιότητας φωτογραφίες από διάφορες φυλές του πλανήτη και χωρίζεται σε τρεις συμπαγείς αυτόνομες θεματολογικές και με αντιπαραθέσεις ενότητες.
Ξεφυλλίζοντας τις σελίδες του βιβλίου, ο αναγνώστης γίνεται κοινωνός του πλούτου μια απειλούμενης κληρονομιάς και ταξιδεύει μαζί με τον φακό του Γιάννη Ψιλάκη στις πιο απομακρυσμένες αλλά ταυτόχρονα μαγευτικές γειτονιές του κόσμου.
Ένας σύγχρονος Χέμινγουεϊ, ένας γνήσιος περιηγητής του κόσμου καταγράφει με τον φακό της μηχανής του “στιγμιότυπα” της ζωής των Κάλας στο Πακιστάν, που θεωρούνται – σύμφωνα με έναν αρχαίο μύθο – απόγονοι του Μεγάλου Αλεξάνδρου, των Τουαρέγκ στη Δυτική Σαχάρα, που βιοπορίζονται κυρίως από τη νομαδική βοσκή κοπαδιών, των Ντγοκόν στο Μάλι, που κατασκεύασαν τα χωριά τους στην άκρη ενός βράχου, των Μασάι, που κινούνται με τις αγέλες των βοοειδών τους στις πεδιάδες της Ανατολικής Αφρικής, των ασκητών Πασουπατινάτ στο Νεπάλ, των Ραμπάρι στο Ρατζαστάν της Ινδίας, που ζουν ημινομαδική ζωή παρόμοια με τους Βεδουίνους και τους Τουαρέγκ, των Χάμερ και των Κάρο στην Αιθιοπία που χρησιμοποιούν κόκκινη ώχρα και λίπος ζώου για τον καλλωπισμό της κεφαλής τους, των Χούλι στην Παπούα Νέα Γουινέα, που πιστεύουν στα ντάμια (πνεύματα) τα οποία κατοικούν στον ουρανό, στους ποταμούς και στα βουνά και των Αϊμάρα και των Μαπούτσε στη Βολιβία και το Περού που ζουν στην λίμνη Τιτικάκα και επιδίδονται στην αλιεία και έχουν σαν χαρακτηριστικό τους το σκληρό τσόχινο καπέλο, το οποίο υιοθέτησαν τον 20ο αιώνα από τους Βρετανούς μηχανικούς που κατασκεύασαν την σιδηροδρομική γραμμή.
Ο Γιάννης Ψιλάκης ταξίδεψε στην γενέτειρά του Βούδα και ασχολήθηκε με πνευματικά στοιχεία που εμφανίζονται στις θρησκευτικές δοξασίες και στις τελετουργικές πρακτικές τους, ενώ μελέτησε και άλλα προγονικά δόγματα ανιμιστικής ή παγανιστικής προέλευσης – όπως η λατρεία της γονιμότητας, οι θυσίες των ζώων και η λατρεία των πνευμάτων – τα οποία σχεδόν πα΄ντοτε έχουν ενοποιηθεί σε πιο προοδευμένες μορφές λατρείας.
Δεν ασχολείται με φιλοσοφικές και εικαστικές προσεγγίσεις της φωτογραφίας. Δεν στήνει τα μοντέλα του για να τα φωτογραφίσει . Δεν ωραιοποιεί τις εικόνες του. Δεν δεσμεύεται από καμία θρησκευτική και πολιτισμική παράδοση – αντιθέτως βιώνει τις ιδιαιτερότητες από πολιτισμούς ποικίλης προέλευσης, έχοντας την μοναδική ικανότητα να τις συμφιλιώνει.
Ο φακός για τον Γιάννη είναι προέκταση του ματιού του και το χέρι του είναι συνέχεια της ψυχής του. Μέσω αυτού, αναζητά το στιγμιαίο βλέμμα, πλησιάζει και αγγίζει την αλήθεια και τέλος φωτίζει τις ψυχές των ανθρώπων.
Ερευνά – πέρα από την εικόνα που αποτυπώνεται στο φιλμ – τη διάθεσή τους, τα συναισθήματά τους, την αγωνία τους, τη χαρά τους. Πέρα όμως από τη γενικότερη ευαισθησία που χαρακτηρίζει την προσέγγιση του, διακρίνεται η τάση του για την εξερεύνηση της αντίθεσης μεταξύ του αυθεντικού και αθώου, όπως αποτυπώνεται στις φωτογραφίες του με το ώριμο και το κουρασμένο του Δυτικού κόσμου.
Αποποιείται τον αυτοσκοπό της “πρωτοτυπίας” που απομονώνει τον καλλιτέχνη σε ένα άδυτο και φωτογραφίζει από μια εσωτερική ανάγκη πολυσήμαντη, αναδεικνύοντας τον Άνθρωπο και τη μεγαλοσύνη του.
Έτσι, αντίθετα ίσως από έναν επαγγελματία φωτογράφο – με την αυστηρή έννοια του όρου – κάνει Τέχνη για τον Άνθρωπο και όχι απαραίτητα Τέχνη για την Τέχνη.
Διακρίνουμε στο σύνολο της δουλειάς του μια ρεαλιστική προσέγγιση, που είναι ρεαλιστική μόνο κατ’ όνομα. Στην πραγματικότητα ο φαινομενικά αυστηρός και άμεσος ρεαλισμός του δεν είναι παρά η σιωπηλή προσέγγιση ενός απέραντου εσωτερικού κόσμου.
Το έργο του – μορφοποίηση ενός ατομικού και αυθεντικού κώδικα – αποτελεί μια ευρεία γκάμα έκφρασης που ποικίλλει από τη λιτότητα και ευγένεια της Άπω Ανατολής, την αυστηρότητα της Δύσης και τον ρομαντικό αισθησιασμό της κουλτούρας της Μέσης Ανατολής.
Στις φωτογραφίες του πρωταγωνιστεί η ανθρωποκεντρική προσέγγιση, η πλοιύσια εσωτερικότητα, η εκφραστικότητα και ο ψυχισμός.
Έχει ως επίκεντρο τον Άνθρωπο και τους πολλαπλούς του ρόλους, τον άνθρωπο οραματιστή, τον άνθρωπο αγωνιστή, τον άνθρωπο επαναστάτη, τον άνθρωπο νικητή, τον άνθρωπο επίκεντρο της Ιστορίας.
Γνωρίζει καλά πως η πρόοδος, για την οποία καυχήθηκε η μεταπολεμική Ευρώπη, δεν έφερε την ευτυχία, όπως δεν συνεισέφερε και στην πραγματοποίηση του ισοτόπου καταμερισμού του πλούτου και της ευημερίας από τη μια με την ανθρώπινη αξιοπρέπεια από την άλλη.
Εμφανίζεται άλλοτε ρομαντικός και άλλοτε επαναστάτης, αλλά πάντα έχοντας σαφή εικόνα της αποστολής και του προορισμού του. Δεν αντιμετωπίζει τη φωτογραφία ως ένα ερμητικά κλεισμένο και στεγανό πεδίο, αλλά έναν ανοιχτό χώρο που αλληλεπιδρά με τη ζωή, την κοινωνία, την πολιτική και τη θρησκεία.
Στο έργο του αντικατοπτρίζεται η βαθιά του πίστη στις αρχές και τις ιδέες που υπηρέτησε και διατήρησε με ιερή ευλάβεια καθ’ όλη τη διάρκεια της πορείας του.
Ο Κόσμος του Γιάννη είναι Ένας, βασισμένος στο συναίσθημα και στο ένστικτο παρά στη λογική ή σε κάποια διανοητική λειτουργία. Έτσι καταφέρνει να αφυπνίζει όλες τις αισθήσεις και να αποτελεί μια επίκαιρη πρόταση για αυτοεξερεύνηση που οδηγεί στον επαναπροσδιορισμό των προτεραιοτήτων μας, μέσω της αμεσότητας του.
Καθ’ όλη την διάρκεια της ζωής του λάτρεψε την ομορφιά, που εκφράζεται με την συνεχή φροντίδα του σώματος και τις διακοσμήσεις με διάφορους ρυθμούς κοσμημάτων, στολιδιών και χρωματισμού της επιδερμίδας για την προστασία από τον καυτό ήλιο της ερήμου.
Άκουσε τους ρυθμικούς ήχους των ταμ-ταμ και των ταμπάλας των φυλών της Αφρικανικής ηπείρου. Γνώρισε τεχνικές και μυστικά βαψίματος που χρησιμοποιούνται στις παραδοσιακές ενδυμασίες και μας χάρισε εικόνες δυνατές, πλημμυρισμένες από χρώματα, ήχους και μυρωδιές, στηριζόμενος μόνο στο βαθύ συναίσθημα και όχι στα τερτίπια μιας δυσκίνητης λογικής.
Ξεφυλλίζοντας τις σελίδες αυτής της μονογραφίας ο Γιάννης μας χαρίζει διαχρονικά ταξίδια με αλληλοσυγκρουόμενα συναισθήματα, που όμως συνυπάρχουν, τροφοδοτώντας την ένταση, την αντίθεση και την αμφιβολία, ιδιαίτερα στις συμπεριφορές των ανθρώπων που επωμίζονται το βάρος να μεταδώσουν την προσωπική αγωνία και ειρωνεία της μοίρας του ανθρώπου.
Σ’ έναν εξωτερικά αλλοιωμένο κόσμο, στον οποίο η παγκοσμιοποίηση συνυπάρχει με την μοναχικότητα και την επιστήμη με τη πνευματικότητα, ο Γιάννης Ψιλάκης προβάλλει στο πολύμορφο έργο του αυτές ακριβώς τις αξίες, που λειτουργούν προφητικά ως ένα σύστημα αρχέτυπης λογικής, την οποία καλείται να εξερευνήσει ο άνθρωπος της Δύσης του 21 ου αιώνα.
Ελένη Αθανασίου
Ιστορικός Τέχνης
το παρόν κείμενο αποτελεί τον πρόλογο της μονογραφίας – λευκώματος “Γιάννης Ψιλάκης – Ο Κόσμος είναι Ένας” – πρόλογος – επιμέλεια έκδοσης Ελενη Αθανασίου
έκδοση “Μουσείο Μπενάκη” ΙSBN 978-960-8347-76-2
—–
©All rights reserved – η φωτογραφία είναι σε σμίκρυνση και αποχρωματισμένη, εδώ χρησιμοποιείται για μη εμπορικούς ή διαφημιστικούς λόγους και είναι από το λεύκωμα “Γιάννης Ψιλάκης – Ο Κόσμος είναι Ένας” και το το επίσημο site του Γιάννη Ψιλάκη Moments Of Extinction, ©All rights reserved
–
La Ivolution 