A tribute to Jannis Kounellis
Jannis Kounellis
Berlin, February 2008 - photo by worldcity
“I use references in history, so as to create sensitivity for the present”
«Χρησιμοποιώ αναφορές στην ιστορία ώστε να δημιουργήσω μια ευαισθησία για το παρόν»
O Jannis Kounelis, γεννήθηκε στον Πειραιά το 1936. Σπούδασε στην Ακαδημία Καλών Τεχνών της Ρώμης.
Όσο ήταν φοιτητής πραγματοποιεί την πρώτη του παρουσίαση, με τίτλο “L’alfabeto di Kounellis”, στην Galleria la Tartaruga, το 1960. Ο Kounelis παρουσίασε ασπρόμαυρους καμβάδες, με ελάχιστες πινελιές, και με stencil “χτύπησε” πάνω στις επιφάνειες αριθμούς και γράμματα.
Ο Kounelis με το έργο του προσπάθησε να ωθήσει τη ζωγραφική σε νέα πεδία.
Επηρεασμένος από τον Alberto Burri και τον Lucio Fontana, το έργο των οποίων ήταν μια εναλλακτική εκδοχή του Εξπρεσιονισμού (Expressionism) της Art Informel.
Εμπνεύστηκε από τον Jackson Pollock και τον Franz Kline και απ’ τους νεώτερους της Αφαίρεσης Kazimir Malevich και Piet Mondrian
O Kounelis, προχωρώντας στην ανάπτυξη της έκφρασής του έδινε όλο και περισσότερο γλυπτική μορφή στους πίνακές του.
Το 1963, ο Kounelis εισήγαγε τα found objects στην ζωγραφική του, μεταξύ αυτών ζωντανά ζώα, αλλά και φωτιά, χώμα, ρούχα, χρυσό, μεταλλαγμένα αντικείμενα και σάκους, υπονοώντας το ενδιαφέρον του για την αλχημεία. Αντικατέστησε τον καμβά με σκελετούς κρεβατιών, ή κάσες θυρών και παραθύρων ή εξέθετε χωρίς frame τα έργα του.
Το 1967 ο Kounelis συμπεριλήφθηκε σε μια σημαντική ομαδική έκθεση υπό τον τίτλο "Arte povera e IM spazio" στην the Galleria La Bertesca. Τότε είναι που ο έφορος αρχαιοτήτων Germano Celant χρησιμοποιεί τον όρο "Arte Povera", αναφερόμενος στην χρησιμοποίηση ταπεινών υλικών, που χαρακτηρίστηκαν μερικές φορές σαν "συντρίμμια",τα οποία, μια ομάδα καλλιτεχνών, μεταξύ των οποίων και ο Kounelis, χρησιμοποιούσαν για να δημιουργήσουν την στοιχειώδη αντι-ελιτίστικη τέχνη τους.To 1969, στην Galleria l'Attico εκθέτει την εγκατάσταση που περιελάμβανε 11 πραγματικά άλογα.
- kounellis-exhibition-of-twelve-horses-1969
Ο Kounelis προβληματίστηκε για την μορφή της παλιάς και παραδοσιακής gallery, και το αποστειρωμένο περιβάλλον της και κατόρθωσε να μετασχηματίσει την τέχνη του σε μια εμπνευσμένη οντότητα. Οι χρησιμοποιούμενοι σάκοι του ήταν προς τιμή και αναφορά στον Alberto Burri, αν και απογυμνωμένοι από οποιοδήποτε καδράρισμα, εκτίθοταν στον χώρο ως αντικείμενα.
Το κοινό που άρχισε να έρχεται σε επαφή με την τέχνη του Kounelis πρόσθεσε μια δυναμική διάσταση στις εγκαταστάσεις του, με χαρακτήρα performance.
Προοδευτικά, ο Kounelis εισάγει και νέα υλικά στις εγκαταστάσεις του (κάπνα, κάρβουνο, κρέας).
Το 1972 ο Kounelis πραγματοποίησε την πρώτη του ατομική έκθεση στην Νέα Υόρκη, στην Sonnabend Gallery.
Στην δεκαετία του 1970 και 1980 o Kounelis συνέχισε να χτίζει το "λεξιλόγιο των υλικών", εισάγοντας και νέα υλικά στις εγκαταστάσεις του, όπως καπνό, κάρβουνο, κρέας, μονάδες τοποθετημένες σε ράφια, αδιέξοδες εισόδους, σωρούς σπόρων καφέ, όπως επίσης και σήματα οικονομικά, εμπορικά και μεταφορών.
Ο Kounelis κατορθώνει να υψώσει την φωνή του πάνω στην πολιτιστική ιστορία, ενώ ταυτόχρονα πετυχαίνει να συνδυάσει και να διαμορφώσει μια πλούσια και προκλητική ιστορία της Έννοιας στο έργο του. Στις δεκαετίες αυτές ('70 και '80), ο Kounelis πετυχαίνει να εκθέσει εκτεταμένα το έργο του.
Σημαντική στιγμή θεωρείται, όταν, στις αρχες του '80, η ατομική έκθεσή του ταξίδεψε και φιλοξενήθηκε σε πολλούς εκθεσιακούς και μουσειακούς χώρους ανά την Ευρώπη.
Το 1985 το Μουσείο Σύγχρονης Τέχνης στο Bordeaux της Γαλλίας διοργάνωσε μια σπουδαία έκθεση του καλλιτέχνη με πολλά έργα του.
Το 1986 το Μουσείο Σύγχρονης Τέχνης του Chicago διοργανώνει μια αναδρομική έκθεση του έργου του Kounelis. Η ρετροσπεκτίβα αυτή ταξίδεψε έως το Mουσείο Σύγχρονης Τέχνης στο Montreal. To 1989 o Kounelis εκθετει στην Espai Pobenou της Barcelona.
To 1994 δημιουργεί μια συλλογή έργων του, αποτέλεσμα των 30 χρόνων δημιουργίας του, πάνω σε ένα πλοίο με το όνομα "Ιonion", το οδηγεί και το ελλιμενίζει συμβολικά πίσω στην πατρίδα του, στον Πειραιά.
Το 1997 το Museo Nacional Centro de Arte Reina Sofía, της Μαδρίτης, δημιουργεί έκθεση με έργα του Kounelis.
To 1997 σε μια από τις σημαντικότερες θεωρητικές εκθέσεις των τελευταίων δεκαετιών με τίτλο «Η εποχή του Μοντερνισμού Η τέχνη στον 20ό αιώνα» στο Martin - Gropius - Bau του Βερολίνου, ο Kounellis συμμετέχει με έργα του ανάμεσα σε 400 εκθέματα 130 καλλιτεχνών και δηλώνει στον Τ. Μαυρωτά:
«Υπάρχουν δύο απόψεις στην τέχνη: το Μοντέρνο και ο Μοντερνισμός.Δύο θέσεις τελείως διαφορετικές. Εγώ αγαπάω το Μοντέρνο γιατί γεννιέται από την παράδοση. Σήμερα ζούμε σε ένα ανοιχτό χωριό και η παράδοση έχει ξεχωριστό βάρος. Ο Μοντερνισμός ήταν ένας πυρετός το 1930 τώρα ενδιαφέρουν τα μέσα μαζικής επικοινωνίας. Δεν νομίζω ότι έχει μεγάλες προοπτικές στην πραγματικότητα. Σήμερα πρέπει να ψαρέψεις την πραγματικότητα γιατί υπάρχουν μηνύματα που θέλουν να κρύβουν την αλήθεια και να παρουσιάζουν μια διαφορετική φαντασμαγορική εικόνα. Κάθε μου έργο γεννιέται από διαφορετικές αιτίες. Και οι αιτίες αυτές ήταν και είναι ο χώρος και τα θραύσματα. Σε αυτή την έκθεση παρουσιάζονται διαφορετικές στιγμές μου που έχουν σχέση με τον χώρο. Εργα που δεν έχουν τίτλους και τους οποίους δεν βάζω ποτέ γιατί τους θεωρώ το πιο λογοτεχνικό σημείο σε ένα έργο. Η έκθεση είναι ωραία αλλά και δύσκολη. Δύσκολη ως προς την οργάνωση και χρειάζεται μεγάλη δύναμη. Υπάρχουν σε αυτή πολλοί καλλιτέχνες που μας βοήθησαν να γεννηθούμε. Βλέποντάς την έχεις μια ιδέα που πηγαίνει από την αρχή ως το τέλος.Εγώ άρχισα να κάνω τον ζωγράφο γιατί μου άρεσε ο Βαν Γκογκ, αλλά σε αυτή την έκθεση δεν υπάρχει». (ΤΟ ΒΗΜΑ 18-5-1997)
Το 2002 στα πλαίσια της «Διεθνούς Συνάντησης Aρχαίου Δράματος» στους Δελφούς, παρουσίαζεταιι η έκθεση «Γιάννης Kουνέλης - Eργα για το θέατρο». Εκτίθονται σχέδια και φωτογραφίες του διάσημου Eλληνα εικαστικού για θεατρικές παραστάσεις και ειδικότερα από συνεργασίες του με τον Xάινερ Mίλερ, καθώς και για τον «Θηβαϊκό Kύκλο». Το 2002, επίσης, και στα πλαίσια του "Θηβαϊκού Κύκλου" στην Επίδαυρο, δημιουργεί τα σκηνικά για τις Βάκχες του Θόδωρου Τερζόπουλου, και για τον «Oιδίπους Tύραννος» (Σοφοκλής) του Tαντάσι Σουζούκι.
Το 2007, στο Teatro di Roma "Η Έρημος" του Κάρουλου Μικελστέτερ σε σκηνοθεσία του Θόδωρου Τερζόπουλου και την συνεργασία του Jannis Kounellis (Γιάννη Κουνέλη).
Τον Νοέμβριο του 2007 έως τον Φεβρουάριο του 2008 o Kounelis εκθέτει στην Νeu Νational Galerie του Βερολίνου που κατακλύζεται από τους επισκέπτες. Σ' αυτή την έκθεση υπό τον τίτλο "Labyrinth" o Kounelis βάζει τον επισκέπτη να περιπλανηθεί στον, φτιαγμένο από σκουριασμένα σιδερένια παραπετάσματα,
Λαβύρινθο ("αναλαμβάνοντας ο καθένας το ρίσκο"), όπου συναντά αφαιρετικά έργα του. Το καλοκαίρι του 2008, στο Art Space του Πεκίνου συμμετοχή του Kounellis, στα πλαίσια της έκθεσης "Διεμπειρίες - Ελλάδα 2008", από τις συλλογές του Ελληνικού Εθνικού Μουσείου Σύγχρονης Τέχνης. O Kounelis ζει και εργάζεται στην Ρώμη.
——————————–
Ένα τεράστιο γλυπτό ύψους 18 μ. και βάρους 25-30 τόνων σε σχήμα H, το οποίο θα πλαισιώνεται από 180 έως 250 καμπάνες, που η κάθε μια θα ζυγίζει έως και 200 κιλά, θα είναι το γλυπτό του Γιάννη Kουνέλη που θα τοποθετηθεί απέναντι από την είσοδο της Aρχαίας Aγοράς, πίσω από την εκκλησία των Aγίων Aποστόλων. Φιλοτεχνήθηκε για τις ανάγκες της διεθνούς έκθεσης με τίτλο «O μεγάλος περίπατος» που διοργανώνει το Eθνικό Mουσείο Σύγχρονης Tέχνης και θα αναπτυχθεί κατά μήκος του πεζοδρομημένου άξονα των Διονυσίου Aρεοπαγίτου, Aποστόλου Παύλου και Eρμού με σημείο εκκίνησης το νέο Mουσείο Aκρόπολης και κατάληξη την Tεχνόπολη στο Γκάζι.
Tο KAΣ γνωμοδότησε για μία από τις τρεις θέσεις επιλέγοντας αυτή της Aρχαίας Aγοράς και απορρίπτοντας τη γωνία Aστεροσκοπίου και Aποστόλου Παύλου όπως και τους πρόποδες του Aρείου Πάγου. Tο Συμβούλιο απέρριψε επίσης τη λύση της εκσκαφής που πρόβλεπαν τα σχέδια του καλλιτέχνη προτείνοντας με τη σειρά του τη στήριξη του μεγάλου αυτού γλυπτού, με πέδιλα. Tροποποιήσεις έγιναν και στο ύψος του έργου, το οποίο επρόκειτο να είναι ψηλότερο από το όριο των 18 μ. που τελικά εγκρίθηκε. O «Mεγάλος Περίπατος» που έχει προγραμματιστεί από τις 17 Iουλίου έως τις 29 Σεπτεμβρίου, είναι η πρώτη από τις δύο μεγάλες διεθνείς εκθέσεις που προγραμμάτισε το ΕMΣT.
Καθημερινή 2-6-2006
———————————
«Nα δώσουμε μια κανούργια γλώσσα στην τραγωδία, μια καινούργια γλώσσα για το δραματικό θέατρο. Θέλουμε την τραγωδία σημερινή».
O Γιάννης Kουνέλης προσπαθεί να περιγράψει το όραμά του για την αρχαία ελληνική τραγωδία.
Kαι ο Θεόδωρος Tερζόπουλος: «Nα ξεφύγουμε από τη νεοκλασική οπτική, από τη μετωπικότητα του νεοκλασικισμού». Λίγες ημέρες πριν από την πρεμιέρα του τελευταίου μέρους του «Θηβαϊκού Kύκλου», στις 20 Iουνίου, σ’ ένα παλιό εργοστάσιο της Siemens, στο Nτίσελντορφ, και σχεδόν δύο μήνες πριν το ανέβασμα των τεσσάρων παραστάσεων στην Eπίδαυρο (19, 20 Iουλίου), το Iνστιτούτο Γκαίτε προσκάλεσε προχθές το απόγευμα τον Γιάννη Kουνέλη, μία από τις σημαντικότερες φυσιογνωμίες της σύγχρονης τέχνης στην Eυρώπη, να συζητήσει με πέντε ακόμα ανθρώπους του θέατρου για τις νέες ιδέες που αποτυπώνονται στις τέσσερις αυτές παραστάσεις του Schauspielhaus του Nτίσελντορφ. Tην Aννα Mπαντόρα, σκηνοθέτιδα της «Aντιγόνης» του Σοφοκλή, τον ποιητή–μεταφραστή Nτουρς Γκρούνμπειν, τους δραματολόγους Bόλφγκανγκ Στόρτς και Φράνκ Pάνταντς και την Eλένη Bαροπούλου, η οποία έφερε το βάρος του συντονισμού.
O Γιάννης Kουνέλης, ο οποίος διαμόρφωσε τον παλιό εργοστασιακό χώρο στο Nτίσελντορφ, άρχισε την ομιλία του μ’ ένα ερώτημα: «Πρώτα απ’ όλα, γιατί τραγωδία; Tι θέλαμε; Θέλαμε να κάνουμε ένα καινούργιο σπετάκολο; Tι σημαίνει, λοιπόν, αυτό που πάμε να κάνουμε;». Kαι η απάντησή του: «H ιδέα ήταν να δούμε την τραγωδία σαν κέντρο. Mπροστά στην κρίση του σύγχρονου θεάτρου, μπροστά στην συγγραφική άπνοια, μπροστά στο παγκόσμιο χωριό των νέων, που είναι κάτι θαυμάσιο, αυτό που λείπει είναι ένα κέντρο. H Nέα Yόρκη δεν είναι πια κέντρο, το Παρίσι έχει πάψει προ πολλού. Πιστεύω λοιπόν ότι η τραγωδία παραμένει ένα κέντρο. Eμείς, όσοι δουλέψαμε στο Nτίσελντορφ, θέλαμε να αναδείξουμε αυτό το κέντρο».
Tο δεύτερο ερώτημα ήταν, γιατί σ’ ένα εργοστάσιο; «Πήγαμε σε μία εγκαταλελειμμένη φάμπρικα γιατί εξυπηρετούσε καλύτερα την εικόνα μιας λαϊκής εκκλησίας όπου θα μπορούσαμε να τοποθετήσουμε τη δράση των τεσσάρων τραγωδιών». Kαι επιστροφή πάλι στο ζητούμενο, το κέντρο: «H φάμπρικα είναι το κέντρο ενός αρχαίου θεάτρου. H αρχαιότητα της τραγωδίας είναι η modernite της τραγωδίας. Mας ενδιαφέρουν οι εικόνες της τραγωδίας που έχουν σαν γλώσσα το μέλλον».
H (νέα) συνάντηση του Θεόδωρου Tερζόπουλου με τον Γιάννη Kουνέλη υπήρξε για τον Eλληνα σκηνοθέτη «δημιουργική και γοητευτική περιπέτεια». H ιδέα του «κέντρου» αποτυπώθηκε και στην κίνηση των ηθοποιών: «Tο σώμα των ηθοποιών έπρεπε να συμπεριφερθεί ατρακτοειδώς έτσι ώστε να μπορούν να παρακολουθήσουν οι θεατές στα πλάγια της σκηνής. Θέλαμε ο χώρος του Kουνέλη να γίνει τόπος, όχι τοπίο· να συμβαίνουν πράγματα, να αισθάνεται ο θεατής τη ζύμωση».
Στις 19 Iουλίου θα παρουσιαστούν στην Eπίδαυρο οι παραστάσεις «Bάκχες» του Eυριπίδη (σκην:. Θ. Tερζόπουλος) και «Oιδίπους Tύραννος» του Σοφοκλή (σκην.: Tαντάσι Σουζούκι), ενώ στις 20 Iουλίου θα ανέβουν η «Aντιγόνη» του Σοφοκλή (σκην.: Aννα Mπαντόρα και οι «Eπτά επί Θήβας» του Aισχύλου (σκην.: Bαλερί Φόκιν).
Καθημερινή 25-5-2002
——————————
Κουνέλης με γενναιοδωρία
|
Εργο του Γιάννη Κουνέλη
|
«Ομορφιά σε ένα σακί φασόλια», βρήκε ο «Γκάρντιαν» και συγκεκριμένα ο Εϊντριαν Σιρλ. «Είναι μια γενναιόδωρη έκθεση, που σε αποζημιώνει με νέα έργα, φτιαγμένα ειδικά για την γκαλερί, αλλά και τον αναδρομικό της χαρακτήρα».
Απλωμένη σαν πραμάτεια λαϊκής αγοράς σε δεκάδες ενωμένες σανίδες πάνω σε τρίποδα, που καταλαμβάνουν σχεδόν ολόκληρη την γκαλερί, η έκθεση περιλαμβάνει έργα από το σύνολο της καριέρας του. Ενα μεγάλο μαύρο σακί, που περιέχει ποιος ξέρει τι. Αδεια μπουκάλια αλκοόλ. Ενας κύκλος από τσουβάλια με κάρβουνο και άλλα γεμάτα όσπρια, πατάτες και αποξηραμένα μπιζέλια. Ενα ενυδρείο με «ζωντανά» χρυσόψαρα, άλλα να κολυμπάνε σε ένα μεγάλο άσπρο πιάτο, που περιέχει ένα κουζινομάχαιρο στον πάτο του… Το τρενάκι που σφυρίζει ασταμάτητα στον κυκλικό σιδηρόδρομό του, οι λάμπες, οι καρέκλες…
«Καθώς στεκόμουν εκεί», γράφει ο Σιρλ, «ένιωσα ότι ανήκω σε έναν θίασο και πρέπει να περιμένω έναν από τους ήρωες να βρει επιτέλους τις ατάκες του. Ο,τι κι αν θυμάται κανείς από την Αρτε Πόβερα και τη δουλειά του Κουνέλη μέχρι σήμερα, είναι λίγο μπροστά σ’ αυτή την έκθεση και κυρίως το ξάφνιασμα που προκαλεί στον θεατή της. Είναι φανερό ότι ο καλλιτέχνης δεν ήθελε να εκπλήξει μόνο εμάς, αλλά πολύ περισσότερο τον ίδιο. Γύρισε στο παρελθόν του και μας το παρουσιάζει εντελώς νέο και φρέσκο όσο ποτέ».
Στον πάνω όροφο της γκαλερί, ο Γιάννης Κουνέλης στήνει μια εγκατάσταση ανάλογη μ’ αυτή που παρουσιάζει και ανήκει πλέον στο Εθνικό Μουσείο Σύγχρονης Τέχνης, στο Μέγαρο Μουσικής. Μόνο που οι σταυροί στη βρετανική γκαλερί τοποθετούνται πάνω σε τουρκικά κιλίμια και σ’ ένα σημείο της «τεράστιας μεταλλικής παγίδας» κρέμεται ένα καπέλο κι ένα παλτό…
Κάθε έργο, γράφει ο «Γκάρντιαν», ο Κουνέλης το αντιμετώπισε σαν τις λέξεις και τις εικόνες ενός ποιήματος. «Ηθελε να “τορπιλίσει” κάθε επίδοξο επιμελητή, που θα επιθυμούσε να τακτοποιήσει το έργο του, χωρίζοντάς το σε περιόδους: πρώιμη, ύστερη, σημαντική κ.λπ.».
«Ο Κουνέλης, φέρνοντας τόσα πολλά από τα πρώιμα έργα του σ’ αυτή την έκθεση, μας υπενθυμίζει ότι ποτέ δεν ξαναεπιστρέφουμε στο ίδιο μέρος. Αλλωστε, ο κόσμος κινείται. Κι όποιος νομίζει ότι ξέρει την Αρτε Πόβερα, το έργο του Κουνέλη, τα χρυσόψαρα και τα σακιά, τα τρένα, τα κάρβουνα, τα κιλίμια και τους σταυρούς, μάλλον δεν γνωρίζει απολύτως τίποτα».
Η έκθεση θα διαρκέσει έως τις 20 Μαρτίου. (Πληρ.: http://www.modernartoxford.org.uk)
Από πού έρχονται αυτοί οι σταυροί;
|
|
«Μια γροθιά στο χώρο…». Με αυτή τη φράση ο διεθνής Ελληνας εικαστικός Γιάννης Κουνέλλης είχε προαναγγείλει, πριν από καιρό, την εγκατάσταση που αποκάλυψε, προχθές το βράδυ, στη νέα πτέρυγα του Μεγάρου Μουσικής Αθηνών. Ο λευκός χώρος 600 τ.μ., που είχε αντικρίσει τότε ο Γιάννης Κουνέλλης, είναι τώρα «πλεγμένος» με δεκάδες κεκλιμένους, μεγάλων διαστάσεων, σιδερένιους σταυρούς. Στο κέντρο της σταυροειδούς διάταξης κυριαρχεί ένας ελαφρώς υπερυψωμένος «βωμός», στον οποίο έχει εναποθέσει σε κύκλο σακιά γεμάτα με κάρβουνο.
Είναι η πολυαναμενόμενη ατομική έκθεση του Γιάννη Κουνέλλη στην Αθήνα, που ετοίμασε ειδικά για το Εθνικό Μουσείο Σύγχρονης Τέχνης σε συνεργασία με την εταιρεία «Illy caffe» και θα διαρκέσει μέχρι και τις 31 Δεκεμβρίου. Το έργο, μετά την έκθεση, θα παραμείνει στη συλλογή του ΕΜΣΤ.
«Δυνατή, αυστηρή, δωρική και με βάθος πολυεπίπεδο το οποίο δεν εξαντλείται σε μια πρώτη ανάγνωση» χαρακτήρισε την εγκατάσταση του Γιάννη Κουνέλλη η διευθύντρια του ΕΜΣΤ Αννα Καφέτση, για να αναφερθεί στην ένταση που προκύπτει από τις αλλεπάλληλες αποκαθηλώσεις, ισχυρό στοιχείο ενός έργου που γεννήθηκε, όπως είπε, μέσα από μια συνομιλία με το συγκεκριμένο χώρο και με τη διάταξη υλικών, γνώριμων από το σύνολο της δουλειάς του εικαστικού. Η Αννα Καφέτση αναφέρθηκε ακόμα στις συζητήσεις της με τον καλλιτέχνη προκειμένου να παρουσιαστεί μια μεγάλη έκθεση από το σύνολο του έργου του στο αναμορφωμένο κτίριο του ΕΜΣΤ («Φιξ») το 2007.
Ο Ιταλός ιστορικός Τέχνης Μπρούνο Κορά, βαθύς γνώστης του έργου του Γιάννη Κουνέλλη, τον χαρακτήρισε αρχικά «Ευρωπαίο», μετά «Ελληνα», αλλά κυρίως «Ιταλό καλλιτέχνη», αφού η τέχνη του ζυμώθηκε και άνθισε στην παράδοση της ιταλικής Τέχνης. Την ικανότητά του να μεταμορφώσει μια φόρμα παλιά, όπως ο σταυρός, σε κάτι εντελώς καινούργιο, επεσήμανε στη συνέχεια ο κριτικός, ο οποίος σε σημείωμά του συνοψίζει ακόμα την αντίδραση ενός ανυποψίαστου επισκέπτη που αντικρίζει το έργο του Κουνέλλη, στο ερώτημα: «Από πού έρχονται όλοι αυτοί οι σταυροί και ο περίκλειστος κύκλος από μαζεμένα σακιά πάνω στα τραπέζια, γύρω από ένα στατήρα κάρβουνου στη μέση αυτού του χώρου»; Στην περίπτωση του Κουνέλλη, επισημαίνει ο Κορά, «η αυθεντικότητα της φόρμας έχει άμεση συνάφεια με το σκεπτικό που περικλείει καθώς και με την ιδιαίτερη έννοια της ιστορίας που κουβαλά και επανερμηνεύει» και συνδέει το αθηναϊκό έργο με τους σταυρούς από σιδηροδοκούς, γερμένους προς τα κάτω, που ο καλλιτέχνης είχε παρουσιάσει το 1999 στην εκκλησία του Αγίου Αυγουστίνου στο Μεξικό, με τη χρήση της μεταλλικής μορφής του σταυρού που παρουσιάστηκε σε δύο εκθέσεις, στην «Ace Gallery» του Λος Αντζελες και της Νέας Υόρκης.
Ο Ελληνας ιστορικός Τέχνης Ντένης Ζαχαρόπουλος αμέσως μετά τόνισε ότι ο Γιάννης Κουνέλλης δεν περιορίζει τη σημασία της εγκατάστασης στη μνήμη μιας ιστορίας ή στο ιερατικό της στοιχείο. «Ο σταυρός, όπως τον βλέπουμε στην έκθεση, δεν είναι το σύμβολο-σταυρός αλλά η φόρμα του, η οποία συνδέεται και με την επιμονή του καλλιτέχνη στην έννοια της κάθετης διάταξης του κόσμου».
«Οι φίλοι μου εδώ μίλησαν για τη σχέση της καθέτου με το σταυρό» είπε ο Γιάννης Κουνέλλης και συμπλήρωσε λακωνικά: «Είναι η ιδέα μιας πιετά. Δεν είναι ένα έργο αμυντικό αλλά επιθετικό». Προς το τέλος της παρουσίασης ο Γιάννης Κουνέλης κλήθηκε να απαντήσει σε ένα προσωπικό ερώτημα: πώς νιώθει κάθε φορά που επιστρέφει στην πατρίδα; «Μια χαρά» απάντησε αυθόρμητα. «Οπως ξέρετε, ζω στην Ιταλία πολύ καιρό. Οταν έρχομαι στην Ελλάδα, θυμάμαι τα καλά όπως και τα άσχημα. Είμαι χαρούμενος όμως. Ισως τα αρώματα να μένουν πάντα ίδια. Ορισμένα στοιχεία στην Ελλάδα είναι όπως τα θυμόμουν στην αρχή της ζωής μου».
ΓΙΩΡΓΟΣ ΚΑΡΟΥΖΑΚΗΣ
Εκθεση Κουνέλη στην UNESCO
|
Ο Γιάννης Κουνέλης μπροστά στο έργο του
|
Ο μόνιμος αντιπρόσωπος της Ελλάδας στην UNESCO, πρέσβης Βασίλης Βασιλικός, προλογίζοντας την εκδήλωση αναφέρθηκε στον αυθεντικό χαρακτήρα του έργου του Γιάννη Κουνέλη, που ο καλλιτέχνης εκπόνησε ειδικά για την έκθεση. Ο Β. Βασιλικός έδωσε ιδιαίτερη έμφαση στην προσωπικότητα, στην πλούσια δημιουργία και στη στενή αναγνώριση του έργου του Ελληνα καλλιτέχνη, που χαρακτηρίζεται από τη ρήξη με τις ακαδημαϊκές μορφές τέχνης, την πρωτοποριακή αναζήτηση και τη δημιουργία της τάσης «Arte Povere». «Η παρουσίαση της σειράς από κολόνες, επάνω στις οποίες είναι τοποθετημένοι σάκοι κάρβουνου, συνθέτει ένα έργο που θυμίζει κιονοστοιχίες ελληνικών ναών, καμένα σώματα που βλέπουμε στις τέσσερις γωνίες του πλανήτη μας», είπε ο Βασίλης Βασιλικός. «Στο χώρο αυτό ενός διεθνούς οργανισμού, ο οποίος έχει αποστολή τον πολιτισμό και την ειρήνη, το έργο του Κουνέλη αποτελεί ένα σχολιασμό για όσα συμβαίνουν στον κόσμο μας, διατηρώντας ταυτόχρονα την αφαίρεση και την ομορφιά μιας ελληνικής τραγωδίας».
Ο Γιάννης Κουνέλης επισκέφθηκε την UNESCO και δημιούργησε ένα έργο σε σχέση με το χώρο αυτό. Οι εκατοντάδες επισκέπτες, που περνούν για συνέδρια και εκδηλώσεις, σταματούν εμπρός στο έργο ξαφνιασμένοι και στη συνέχεια αναρωτιούνται για το τι εκφράζει. Οπως ανέφερε ο Βασίλης Βασιλικός, «η εικαστική αυτή δημιουργία συμβολίζει όλη τη φρίκη των ανθρώπων που σκοτώνονται καθημερινά στον πλανήτη και καταλήγουν αποτεφρωμένοι σε μια πάνινη τεφροδόχο. Ομως οι κολόνες της ιστορικής διαδρομής μάς πάνε προς τα εμπρός. Δηλαδή ο καλλιτέχνης δεν σταματάει σε μία σκληρή διαπίστωση, αλλά σαν να λέει ότι υπάρχει δρόμος εξόδου». Σε ένα χώρο όπως η UNESCO, που έχει παρουσιάσει έργα κορυφαίων ζωγράφων απ’ όλο τον κόσμο, η Ελλάδα εκπροσωπήθηκε με έναν καλλιτέχνη παγκόσμιας απήχησης, σε μια έκθεση που σηματοδοτεί το τέλος της ελληνικής προεδρίας και με ένα έργο που προβληματίζει τον περαστικό.
ΗΡΑ ΦΕΛΟΥΚΑΤΖΗ
«Θα προτιμούσα να ήμουν Ελληνας!»
|
Ο υφυπουργός Πολιτισμού της Ιταλίας Βιτόριο Σγκάρμπι στο Αφγανιστάν, στις τρύπες όπου κάποτε βρίσκονταν τα αγάλματα του Βούδα
|
Ενα τέταρτο νωρίτερα ο Ιταλός υφυπουργός Πολιτισμού Βιτόριο Σγκάρμπι είχε αφήσει ξαφνικά κάτω το πιρούνι του στην πλακιώτικη ταβέρνα όπου έτρωγε μαζί με πολλούς άλλους που επέστρεφαν από τα εγκαίνια της έκθεσης του ζωγράφου Αντρέα Μαρτινέλι και ανακοίνωνε στο συλλέκτη Βλάση Φρυσίρα την επιθυμία του: «Θα ήθελα να επιστρέψω στο μουσείο, για να ξαναδώ τα έργα». Δεν ήταν η πρώτη φορά που αυτός ο ιδιόρρυθμος πολιτικός ζητούσε κάτι τέτοιο: στην Ιταλία μάλιστα μάθαμε πως για χάρη του μουσεία έχουν ανοίξει και στις 3 το πρωί!
Σ’ αυτή την περίπτωση πάντως η επιθυμία του δεν ήταν λόγω ιδιορρυθμίας: η πολυκοσμία των εγκαινίων δεν του είχε αφήσει το περιθώριο να εξετάσει προσεκτικά την έκθεση. Το έκανε όμως στη μεταμεσονύχτια επίσκεψή του που του επέτρεψε επιπλέον να δει τα έργα (όλα πίνακες ανθρωποκεντρικοί) της συλλογής Φρυσίρα, να εκφράσει το ενδιαφέρον του για τους Ελληνες ζωγράφους της δεκαετίας του ’80 και να επιστρέψει στην ταβέρνα με δώρο από τον Ελληνα συλλέκτη έναν πίνακα του Γιώργου Ρόρρη.
Η παρουσία του 50χρονου Σγκάρμπι έδωσε άλλη αίγλη στα εγκαίνια της έκθεσης του Μαρτινέλι: ο υφυπουργός της κυβέρνησης Μπερλουσκόνι, άρα και φορέας μιας πολιτιστικής πολιτικής που έχει ξεσηκώσει μεγάλες αντιδράσεις εντός και εκτός Ιταλίας, είναι μία από τις διασημότερες και πιο αμφιλεγόμενες προσωπικότητες της σύγχρονης Ιταλίας, συνδυάζοντας την ιδιότητα του πολιτικού με αυτήν του πανεπιστημιακού, του κριτικού τέχνης αλλά και του τηλεοπτικού αστέρα. Πάντα και παντού, ο Βιτόριο Σγκάρμπι διατυπώνει με μια κυνική ειλικρίνεια ό,τι σκέφτεται, δημιουργώντας συχνά… αναταραχές. Τέτοια είχε δημιουργήσει όταν χαρακτηρίζοντας πρόσφατα «περιττώματα» πολλά έργα της πρωτοπορίας είχε εξοργίσει τον Γιάννη Κουνέλη, που αναθεώρησε την απόφασή του να δωρίσει ένα έργο του στο Μουσείο του Πράτο. Παθιασμένος υποστηρικτής της παραστατικής ζωγραφικής, ο «ωραίος» κ. Σγκάρμπι ήταν από τους πρώτους που ανακάλυψαν το έργο του Μαρτινέλι, χρησιμοποιώντας το έκτοτε ως ένα από τα βασικά του επιχειρήματα εναντίον της «δικτατορίας της πρωτοπορίας».
Διακήρυξη δικαιωμάτων
Γι’ αυτό και η προχθεσινή ομιλία του στα εγκαίνια μόνο χαρακτήρα απλού χαιρετισμού δεν είχε. Διότι μετά το χαιρετισμό του διευθυντή του Μουσείου Φρυσίρα, Μάνου Στεφανίδη, του Βλάση Φρυσίρα, αλλά και του Ελληνα υφυπουργού Πολιτισμού Νάσου Αλευρά που χαιρέτισε θερμά την πρωτοβουλία του μουσείου, ο Βιτόριο Σγκάρμπι έκανε κυριολεκτικά τη Διακήρυξη των δικαιωμάτων των παραστατικών ζωγράφων.
Το ίδιο έκανε και στη σύντομη συνομιλία μας, μιλώντας για τη «δικτατορία της πρωτοπορίας στην τέχνη. Είναι παράδοξο», είπε, «πως αριστεροί καλλιτέχνες που τάσσονται υπέρ της ελευθερίας, ασκούν στην πραγματικότητα μια δικτατορία χειρότερη από των στρατιωτικών. Εγώ λοιπόν δεν μάχομαι για την παραστατική ζωγραφική. Από τη στιγμή όμως που υπάρχει ο Μαρτινέλι θα ήθελα να τον δω κι αυτόν στην Μπιενάλε της Βενετίας: ο διευθυντής της Μπιενάλε, ένα ανέντιμο από πολιτιστικής απόψεως άτομο, ευνόησε όμως τη μαφία της τέχνης και της πρωτοπορίας…».
Η πολιτιστική πολιτική της ιταλικής κυβέρνησης έχει κάνει αρκετούς Ευρωπαίους διανοούμενους να μιλούν για μια «νέα μορφή φασισμού». Ο δαιμόνιος κ. Σγκάρμπι προχθές αντέταξε την «περίπτωση Μαρτινέλι» ως απόδειξη του αντιθέτου. «Η συνάδελφός μου, υπουργός Πολιτισμού της Γαλλίας, Κατρίν Τασκά, υπέδειξε την Ιταλία πρόσφατα ως σχεδόν μια φασιστική χώρα. Αλλά, σαν απόδειξη ότι ο φασισμός κάπου πάσχει, εμένα με εμπόδισαν να μιλήσω στο 22ο Σαλόνι του Βιβλίου στο Παρίσι. Και ύστερα είναι και κάτι άλλο: εμείς στην Ιταλία δεν έχουμε ακόμα καταφέρει να κάνουμε μια έκθεση του Μαρτινέλι σαν κι αυτήν εδώ. Προφανώς η “φασιστική εξουσία” μας δεν είναι και τόσο ισχυρή…».
Για τον Κουνέλη
Και στο ζήτημα της αντιπαράθεσής του με τον Κουνέλη αναφέρθηκε ο Σγκάρμπι επισημαίνοντας με πείσμα: «Δεν έχω τίποτε εναντίον του. Το ερώτημά μου είναι όμως “γιατί μόνο ο Κουνέλης;” Γιατί ο Κουνέλης κι όχι ο Μαρτινέλι; Γιατί να μη δίνεται η δυνατότητα σε κάθε καλλιτέχνη να κάνει γνωστό το έργο του;»
Σε άλλη ερώτησή μας πάντως για την έντονη κριτική που έχει δεχτεί η πολιτιστική πολιτική του Μπερλουσκόνι, ο Βιτόριο Σγκάρμπι επέλεξε να προσανατολίσει την απάντησή του μόνο στο ζήτημα της ιδιωτικοποίησης των ιταλικών μουσείων, που είχε και αυτή ξεσηκώσει την αντίδραση 17 διευθυντών μερικών από τα σημαντικότερα μουσεία διεθνώς. «Αυτό εδώ το μουσείο, όπως π.χ. και το Μουσείο Γουλανδρή αποδεικνύει ότι ένας ιδιώτης μπορεί να κάνει σημαντικά πράγματα κι ότι το δημόσιο και το ιδιωτικό δεν είναι σε αντιπαράθεση, αλλά μπορούν να έχουν αγαστή συνεργασία. Εμείς στην Ιταλία δεν έχουμε ούτε ένα μουσείο όπου να αποδεικνύεται ότι οι ιδιώτες μπορούν ελεύθερα να προσφέρουν ό,τι θέλουν. Γι’ αυτό θα προτιμούσα να ήμουν Ελληνας παρά Ιταλός. Θα αισθανόμουν μεγαλύτερο σεβασμό για τις προτιμήσεις και την ελευθερία μου». Και σ’ αυτό ακριβώς το σημείο ο παρών (μεταξύ άλλων) στα εγκαίνια υπουργός Εσωτερικών Κώστας Σκανδαλίδης χαμογέλασε!
Ν. ΧΑΤΖΗΑΝΤΩΝΙΟΥ
La Ivolution 